და ის ფაქტი, რომ უნივერსიტეტების სახელები მითითებული არ არის, მიანიშნებს არა იმაზე, რომ ესა თუ ის მოდული სამარცხვინო სტატისტიკას გვამცნობს, არამედ იმაზე, რომ იგი მარჯვედ ასახავს სასწავლო საგნების შედარებით ანალიზს, რომელი საგნებიც ვირტუალურად უნდა ასწავლონ ყველა ინგლისურ დეპარტამენტში მომდევნო აკადემიური წლიდან. მოდული გვამცნობს, რომ : – „ეს საგანი გაგვაცნობს პოსტმოდერნიზმისა და პოსტმოდერნულობის გენერალურ თემებს, განიხილავს მათ ურთიერთობას თანამედროვე მწერლობასთან“ – რომ პოსტმოდერნიზმი თანამედროვე კულტურული კონტექსტია, რომელშიც ვცხოვრობთ და რომლის პროდუქტიც თავად ვართ, თუმცა შედარებითი ანალიზი ფაქტობრივად ცხადყოფს, რომ იგი მკვდარია და დაკრძალულია.

პოსტმოდერნული ფილოსოფია ხაზგასმით აღნიშნავს შემეცნებისა და აღქმის სისუსტეს, არაკომპლექსურობას, როგორც მის დამახასიათებელ ნიშანს. პოსტმოდერნულ არტსა და სოციალურ ცხოვრებაში კი ეს არტიკულირდება, როგორც ურთიერთობა, გამოხატვა და ირონიული თვითშემეცნება. და კამათი იმაზე, დასრულდა თუ არა პოსტმოდერნიზმის ხანა, იქცა წმინდა ფილოსოფიურ დავად. არიან ადამიანები, რომლებიც არსებითად ამტკიცებდნენ, რომ რაღაც დროის მანძილზე ჩვენ გვწამდა პოსტმოდერნული იდეების, თუმცა არა ახლა, როცა უნდა გვწამდეს კრიტიკული რეალიზმის. ასეთი ანალიზის სისუსტე კი ისაა, რომ ის ცენტრირდება ისეთი ფილოსოფოსების აკადემიურ ვარაუდებზე, რომელთა შეფასებები საკმაოდ მერყევია, ანდაც ბოლო პერიოდში მკვეთრი ტრანსფორმაცია განიცადა – და უამრავი მეცნიერი უბრალოდ გადაწყვეტს, რომ ენდოს მაგალითად ფუკოს (ფრანგი პოსტმოდერნისტი და პოსტ-სტრუქტურალისტი) და არა ვინმე სხვას. თუმცა, ბევრად უფრო რთულად შეეგუება დასკვნას, რომ მაშინ, როცა მასზე კვლევებსა და მეცნიერულ ანალიზებს გვთავაზობენ, პოსტმოდერნიზმი, როგორც თანამედროვე კულტურული პროდუქტი, მკვდარია.
დამამთავრებელი კურსის სტუდენტთა უმეტესობა, რომელიც შეისწავლის „პოსტმოდერნულ მწერლობას“, დაბადებულია 1985 ან 1986 წელს, მაშინ როცა ამ საგანში შემავალი ტექსტები მათ დაბადებამდე კარგა ხნით ადრე დაიწერა. ეს „თანამედროვე“ შრომები ქვეყნდებოდა სხვა დროსა და რეალობაში – „ფრანგი ლეიტენანტის ქალი“, “ღამე ცირკში“, “რობოტებს ელექტრო-ცხვრები ესიზმრებათ“, “თეთრი ხმაური“ – ესენი მათი მშობლების კულტურაა. ზოგიერთი ტექსტი (მაგ: “ბაბილონის ბიბლიოთეკა“) დაიწერა იქამდე, სანამ მათი მშობლები დაიბადებოდნენ. სხვა პოსტმოდერნის მიმდევრებით ამ მონაცემების ჩანაცვლება, ისეთებით, როგორებიცაა – „საყვარელი“, “ფლობერის თუთიყუში“, “ფსკერი“, “მკრთალი ალი“, რაიმე ბრაიან სტენლი ჯონსონის (1933 –1973 – ინგლისელი ნოველისტი, კრიტიკოსი, რეჟისორი და პროდიუსერი) ნაწარმოებით არსებითად არანაირ განსხვავებას არ მოგვცემს. ეს ყველაფერი არაა თანამედროვე, როგორც მისტერ და მისის სმიტები, ანდაც ბეტამაქსის ვიდეო-ჩამწერები. ეს ის ტექსტებია, რომლებიც ახლა არ ვრცელდება როკ-მუსიკისა და ტელევიზიის არსებობასთან ერთად. მათი დაწერის დროს კი წარმოდგენაც არ ჰქონდათ თანამედროვე ტექნოლოგიებსა და საკომუნიკაციო საშუალებებზე – მობილურ ტელეფონებზე, ი-მეილზე, ინტერნეტზე, კომპიუტერის გავლენაზე – რომლითაც ჩვენი ბოლოკურსელები არიან აღჭურვილი.

მიზეზი, თუ რატომ არის ბრიტანული პოსტმოდერნული ნაწარმოებები თანამედროვეობასთან შეუსაბამო, არის ის, რომ იგი არასდროს „გაახალგაზრდავებულა“. გადახედეთ თანამედროვე საბაზრო რეალობას. ყიდულობენ რომანებს, რომლებიც ბოლო 5 წლის მანძილზე გამოქვეყნდა, უყურებენ ფილმებს, რომლებიც ამავე დეკადაში გადაიღეს, უსმენენ უახლეს მუსიკას – ამას გარდა უყურებენ ტელევიზორს – ამ რეალობაში ძნელად თუ დაინახავ პოსტმოდერნიზმის ნაკვალევს. ამრიგად, ვინმე წავა ლიტერატურულ კონფერენციებზე (როგორც მე – ამა წლის ივნისში) და თვალს გადაავლებს 12 ფურცლიან ნაწერებს, რომელთაც დერიდას, ფუკოსა და ბოდლერის თეორიებთან არავითარი კავშირი არ აქვთ. ამ თეორიათა მოძველებულობა, უმნიშვნელობა, ერთგვარი „იმპოტენცია“ აგრეთვე მიგვანიშნებს პოსტმოდერნიზმის სიკვდილზე. ადამიანებმა, რომლებიც აწარმოებენ კულტურულ მასალას, რომელთაც მეცნიერები და არამეცნიერები კითხულობენ, უყურებენ და უსმენენ, უბრალოდ დაივიწყეს პოსტმოდერნიზმი. შემთხვევითი მეტაფიქციონალური ანდაც ტექსტები სუბიექტურ შემეცნებაზე ხანდახან გამოჩნდება ხოლმე, კარდინალურად განსხვავებული მეინსტრიმ მწერლობისაგან, როგორც ბრეტ ისტონ ელისის „მთვარის პარკი“ – თუმცა დიდი ხნის წინ დავიწყებული მოდერნისტული ნოველები ასევე იწერებოდა 50-60-იანებში, როცა პოსტმოდერნიზმი მეინსტრიმული კულტურული პროდუქტი მართლაც იყო. თანემდროვეობაში, ერთადერთი ადგილი, სადაც პოსტმოდერნიზმი არსებობს, არის საბავშვო მულტფილმები – შრეკი და The Incredibles, როგორც მშობლების მიერ მოჩეჩებული კარაქიანი პურის ნაჭერი. ეს სწორედ ის ეტაპია, როცა პოსტმოდერნიზმი ჩაიძირა – მარგინალური კომიკური ნომრები პოპ-კულტურაში განკუთვნილია 8 წლამდე ასაკის ბავშვებისათვის.

რა არის პოსტ-პოსტმოდერნიზმი?

მე ვვარაუდობ, რომ ეს ჩანაცვლება მეტია, ვიდრე კულტურული გარეგნობის ფასადური ცვლილება. ტერმინები, რომელთა გამოყენებითაც ძალაუფლება, ცოდნა, ინდივიდუალური იდენტობა, რეალობა და დროა აღწერილი ერთხელ და სამუდამოდ, საფუძვლიანად შეიცვალა. სახეზეა უფსკრული უმეტეს სტუდენტსა და ლექტორს შორის, რომლებიც ტერმინთა 60-იან წლებში დამკვიდრებული გაგებით ხსნიან მოვლენებს, მაგრამ არამხოლოდ ამიტომ: მოდერნიზმის პოსტმოდერნიზმით ჩანაცვლებას არ წარმოუშვია არანაირი ღრმა რეფორმულირება კულტურული ნაწარმისა და მისი მიღების თვალსაზრისით. რაც მოხდა რიტორიკული გაზვიადებაა, სინამდვილეში ადამიანებმა, რომლებიც ერთ დროს წერდნენ „ულისეს“ დაწერეს „მკრთალი ალი“ და „სისხლიანი პალატა“ მის მაგივრად. მაგრამ სადღაც 1990-2000 წლებში და 2000 წლის შემდეგაც ახალი ტექნოლოგიების გამოჩენამ ავტორის, მკითხველისა და მათ შორის ურთიერთობის წესის სრული რესტრუქტურიზება მოახდინა.

პოსტმოდერნიზმი, როგორც მოდერნიზმი და იქამდე რომანტიზმი, აფეტიშებდა ავტორს, მაშინაც კი, როცა ავტორი თავად ამის წინააღმდეგ გამოდიოდა, თუმცა კულტურული ნაწარმი, რომელიც სახეზე გვაქვს დღეს, აფეტიშებს ტექსტის რეციპიენტს იმ დონემდე, რომ იგი ტექსტის უშუალო მონაწილე, თითქმის ავტორი ხდება. ოპტიმისტები ამ პროცესს კულტურის დემოკრატიზაციას მიაწერენ, პესიმისტები მიანიშნებენ კულტურული პროდუქტის გამაღიზიანებელ ბანალობასა და უშინაარსობაზე.

ნება მომეცით ავხსნა : პოსტმოდერნიზმი, გააზრებულია როგორც თანემდროვე კულტურა, როგორც სპექტაკლი, რომლის დადგმამდეც ინდივიდი უძლური იყო და ნამდვილად პრობლემატური კითხვები – დამალული. მაშასადამე ეს ხაზს უსვამს ტელევიზიისა და კინოეკრანი როლს. მისი მემკვიდრე, რომელსაც მე აღვნიშნავ, როგორც „ფსევდო-მოდერნიზმს“, ინდივიდის მოქმედებას კულტურულ ნაწარმში აუცილებელ კონდიციად მიიჩნევს. ფსევდო-მოდერნიზმი მოიცავს ყველა ტელევიზისა და რადიო-პროგრამებს, “ტექსტებს“, რომელთა შინაარსი და დინამიკა შეთხზული და მიმართულია პიროვნების, როგორც მონაწილის, მსმენელის ან მაყურებლის მხრიდან (თუმცა ეს უკანასკნელი ტერმინები მათთვის დამახასიათებელი პასიურობით უკვე მოძველებულია: რასაც არ უნდა აკეთებდნენ ტელეფონით მოლაპარაკე ამომრჩეველი, ან ტელეფონით მოლაპარაკე ფეხბურთის გულშემატკივარი, ისინი უბრალოდ არ უყურებენ, ან უსმენენ).

დეფინიციის მიხედვით, ფსევდო-მოდერნული კულტურული ნაწარმი, როგორც ფენომენი, არ იარსებებდა, რომ არა ინდივდთა ფსიქიკური ინტერვენცია მასზე. “Great Expectations”იარსებებს იმისდა მიუხედავად, წაიკითხავს თუ არა მას ვინმე. როცა დიკენსმა დაასრულა მასზე მუშაობა და გამომცემლებმა ის მსოფლიოს გაუზიარეს, მისი, ასე ვთქვათ, “ტექსტუალური ნივთიერება“ – სიტყვებისა და ფრაზების დიკენსისეული სელექცია უკვე არსებობდა იმის მიუხედავად, რა მნიშვნელობას მიანიჭებდა მას მკითხველი, როგორ მოახდენდა მათ ინტერპრეტაციას. მისი მატერიალური და შინაარსობრივი აგებულება მომწოდებლების, ანუ ავტორისა და გამომცემლის მიერ იყო ნაკარნახევი – მხოლოდ მნიშვნელობა იყო მკითხველისათვის შესაცნობი. Big Brother (ლაპარაკია თანამედროვე, ე.წ. პოსტმოდერნულ ნაწარმოებზე) კი, როგორც ფსევდომოდერნისტული კულტურის ტექსტი, ვერ იარსებებდა მატერიალურად, თუკი არავინ გადაწყვეტდა, დაერეკა და ხმა მიეცა მისი მოწინააღმდეგეებისათვის. ამგვარად, ხმის მიცემა ამა თუ იმ პროგრამის შინაარსობრივი ქსოვილის ნაწილია – მაყურებლები და ხმის მიმცემები თვითონ წერენ პროგრამებს. მათთვის რომ შეუძლებელი იყოს “Big Brother”-ის დეტალებზე ზემოქმედება, მათი წერა, იგი დაემსგავსებოდა ენდი უორჰოლის უცნობ ფილმს: ნერვიული, ახალგაზრდა ექსიბიციონისტები ინერტულად სხედან და უმიზეზოდ ლაპარაკობენ საათნახევრის განმავლობაში. იმის თქმა მინდა, რომ ის, რაც “Big Brother”-ს იმად, რაც რეალურად არის, აქცევს მაყურებლების ზემოქმედებაა მასზე.

ფსევდო-მოდერნიზმი აგრეთვე გარს ერტყმის თანამედროვე საინფორმაციო საშუალებებსა და პროგრამებს, რომელთა შინაარსი უფრო მეტად იქმნება იმეილებითა და ტექსტური შეტყობინებებით,რომლებსაც მაყურებელი კომენტარის სახით აგზავნის სიახლეების ველში. ტერმინი „ინტერაქტიულობა“ აქ სრულიად უადგილოა, რადგან სახეზე არა „გაცვლა“, არამედ მაყურებლისა და მსმენელის სიახლეზე უშუალო ზემოქმედება გვაქვს სახეზე – ისინი თავად წერენ ნიუს-პროგრამის სეგმენტებს, შემდეგ კი კვლავ პასიურ როლს უბრუნდება. ფსევდო მოდერნიზმი აგრეთვე მოიცავს კომპიუტერულ თამაშებს, რომლებიც ინდივიდუალურ კონტექსტზე არიან ორიენტირებულნი, სადაც მოთამაშე თავად ადგენს შინაარსს წინასწარ განსაზღვრულ კონტურულ ჩარჩოებში. თავად შინაარსი კი მოთამაშეების თამაშის სტილზეა დამოკიდებული.

ფსევდომოდერნული კულტურული ფენომენი par excellence არის ინტერნეტი. მისი ცენტრალური ზემოქმედება ინდივიდზე – მაუსზე ხელის დაჭერა და სხვადასხვა გვერდებს თვალიერება ნერგავს გზას კულტურული პროდუქტისკენ, რომელიც არც აქამდე არსებობდა და არც შემდეგ იარსებებს. ეს ბევრად უფრო ძლიერი გამოწვევაა კულტურულ პროცესში, ვიდრე ნებისმიერი სახის ლიტერატურის შემოთავაზება და ინდივიდს თავისთავად აძლევს შეგრძნებას (ან – ილუზიას), რომ იგი თავად აკონტროლებს, მართავს, ამზადებს კულტურულ პროდუქტს. უმრავლესობა ან პიროვნების მხრიდან მოითხოვს ამუშავებას, როგორც სტრიტმაპი, ან გზამკვლევი, ან აძლევს საშუალებას თავად დაამატოს მატერიალი – როგორც ვიკიპედია, მედია-ვებსაიტები, ბლოგები. ყველა შემთხვევაში ეს ინტერნეტის თვისებაა – გაძლევს საშუალებას „გქონდეს შენი გვერდი“ (ბლოგები). თუკი ინტერნეტი და მისი საყოველთაო გამოყენება განსაზღვრავს და ცენტრალურ გავლენას ახდენს ფსევდო-მოდერნიზმზე, ახალი ერა აგრეთვე გამოირჩევა ძველი ფორმების გადახალისებით. ფსევდო-მოდერნულ ერაში კინო უფრო და უფრო ემსგავსება კომპიუტერულ თამაშს. მისი კადრები, რომელიც თავის დროზე „რეალური სამყაროდან“ იყო აღებული, თავისი განათებითა და მუსიკალური გაფორმებით, – რათა მეგზურობა გაეწია მაყურებლის ფიქრებისა და ემოციებისათვის – ახლა მეტწილად შექმნილია კომპიუტერებით. მაყურებლები მას უბრალოდ უყურებენ. სადაც ადრე სპეციალური ეფექტებით ფილმის გაფორმება უზარმაზარ შრომას მოითხოვდა და ამავე დროს რეალურ სახეს არ კარგავდა, დღეს კომპიუტერით შექმნილი სპეც-ეფექტები მარტივად ჭრიან ამ პრობლემას, თუმცა კადრი სრულიად ხელოვნურია. როგორც „ბეჭდების მბრძანებელში“, ან „გლადიატორში“. ათასკაციანი ბრძოლის სცენებს, რომლებიც რეალური ისტორიული ფაქტებია, ფსევდო-მოდერნიზმი წარმოაჩენს, როგორც კიბერ-სივრცეში მომხდარს.
ასე რომ კინომ კულტურული ნიადაგი მოუმზადა კომპიუტერს, არამხოლოდ როგორც კადრების გენერატორს, არამედ როგორც კომპიუტერულ თამაშს – მაყურებელთან ურთიერთობის მოდელს.
ამგვარად, ტელევიზია ფსევდომოდერნულ ეპოქაში არამხოლოდ მრავალპროფილიან საინფორმაციო არხებს, არამედ შოპინ-ჩენელებს, ქვიზებსაც ნერგავს, სადაც მაყურებელს შეუძლია ფული მოიგოს. აგრეთვე ისეთ ფენომენს, როგორიცაა კიფაქსი და ტელეტექსტი.
იმის ნაცვლად, რომ დავიტიროთ არსებული სიტუაცია, უკეთესი იქნება ვიპოვოთ გზა როგორ მოვუძებნოთ ამ ახალ გარემოებებს კულტურულ პროგრესში თავიანთი ადგილები, იმის ნაცვლად რომ დავტოვოთ ვაკუუმში. ტელევიზიის წმინდა „სანახაობრივი“ფუნქცია მაგრინალიზებულია : რაც სახეზე გვაქვს არის ინდივიდის აქტიური, მომქანცველი მუშაობა, რომელიც თავის დროზე მხოლოდ პასიური რეციპიენტი იყო. ახლა კი მაყურებელი თავს ძლევამოსილად და თავისთავად საჭიროდ თვლის, “ავტორი“ – ტრადიციული გაგებით – ან მხოლოდ იმ პარამეტრების შემქმნელად აღიქმება, რომელშიც სხვები ოპერირებენ, ანდაც უბრალოდ არარელევანტური, გარიყული ხდება. ხოლო „ტექსტი“ ხასიათდება ჰიპერ-ეფემერულობითა და ცვალებადობით. ის მაყურებლის შექმნილია – ვგულისხმობ არა მის კონცეპტს, არამედ მიმდინარეობას, შინაარსს – ვერ წაიკითხავ “Middlemarch”-ს 118 გვერდიდან 316-ზე გადაფურცვლით, თუმცა კიფაქსის, ან ტელეტექსტის ასე კითხვა თავისუფლად შეგიძლია.
ფსევდომოდერნული ტექსტების აბსოლუტური უმრავლესობა მოკლეტანიანია. “დროში მოძრავი ტექსტები“ – ვგულისხმობ იმავე კიფაქსსა და ტელეტექსტს – რამდენიმე საათში ქრება. იგივე შეგვიძლია ვთქვათ ინტერნეტ-გვერდებზე, სადაც სიახლე რამდენიმე წუთში მალავს წინა თემას. ტექსტური შეტყობინები, იმეილები… ასეთ რამეებზე დაფუძნებული კულტურას თითქმის არ აქვს მეხსიერება, აქედან გამომდინარე არაა დამძიმებული იმ კულტურული მემკვიდრეობით, რომელიც მოდერნიზმმა და პოსტ-მოდერნიზმმა დატოვა. აღუდგენადი და აქროლადი – ფსევდო-მოდერნიზმი ერთგვარი ამნეზიაკიცაა. კულტურულ ძვრებს წარსულთან და მომავალთან არაფერი აკავშირებთ, ისინი მხოლოდ აწმყოში ქანქარისებურად მერყეობენ.
ფსევდომოდერნული კულტურული პროდუქტების ერთ-ერთი დამახასიათებელი ნიშანი ბანალურობაა. ამ თაობის ფილმების შინაარსი პრიმიტივისტულია და მხოლოდ თანამედროვე კინოს ეფექტების იმედადაა დარჩენილი. ბანალურობა, ლაკონურობა (ამის მაგალითად შეგვიძლია ტექსტური შეტყობინებები და იმეილები გამოვიყენოთ) ფარავს ყველაფერს. ფსევდომოდერნული ერა, ყოველ შემთხვევაში აქამდე, კულტურული უდაბნოა.

მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ შეიძლება პროგრესი განვიცადოთ ამ ახალი პირობების გამოყენებით, რომელთა ადაპტირებასაც ჩვენს მხატვრული გამოხატვის საშუალებებთან ვახდენთ, (და შემდეგ ის დამამცირებელი იარლიყი, როგორიცაა „ფსევდო-მოდერნიზმი“ – შეიძლება სათანადო აღარც იყოს) დღესდღეისობით ჩვენს თვალწინ ადამიანური საქმიანობის ქარიშხალია, რომლის პროდუქტიულობის კოეფიციენტი თითქმის ნულს უტოლდება, გარდა ამისა არც რეპროდუქციული კულტურული ღირებულება არ გააჩნია – ყველაფერი რასაც ადამიანები აფასებდნენ 50 ან 200 წლის განმავლობაში.
ფსევდო-მოდერნიზმის ფესვები ჯერ კიდევ პოსტმოდერნულ ერაში უნდა ვეძიოთ. დენს-მუსიკა და პორნოინდუსტრია, მაგალითად, 70-80-იანების პროდუქტია, რომლებიც ეფემერულობითა და აზრობრივი ვაკუუმით ხასიათდებიან. ამ პროდუქტებმა თავად უკარნახა საზოგადოებას მათივე გამოყენების წესი: დენს-მუსიკა საცეკვაოდაა, პორნოფილმს კი ვერ წაიკითხავ, გაიაზრებ, ასე რომ მათ მეტწილად გამოიწვიეს თანამონაწილეობის ფსევდომოდერნული ილუზია მაყურებელსა და მსმენელში. მუსიკაში ფსევდომოდერნულმა ერამ ეს ჩაანაცვლა ინდივიდუალური შემსრულებლების ალბომებმა მონოლითური ტექსტებით, რომლებიც გადმოწერის მეშვეობით ჩვენს აიპოდებში ხვდება – ანუ ჩვენ თავად ვარჩევთ, რას მოვუსმინოთ და რას არა. თუკი განვაზოგადებთ, მოხდა ის, რომ მსმენელის მიერ განცდილი სიამოვნება გახდა დომინანტი და მაშასადამე მუსიკის, როგორც აზრობრივი კულტურული ნაწარმის, ინდივიდის თვითგამოხატვის გზის ერთგვარი ჩამნაცვლებელი – მოხდა ალბომის იდეის, როგორც თანმიმდევრული, გამართული ხელოვნების ნიმუშის, ინტეგრირებული შინაარსის დაძველება, ანდა, უკეთ რომ ვთქვათ, ის „ახალ ენაზე“ ითარგმნა.
რომ განვასხვავოთ, საჭიროა ითქვას, ფსევდომოდერნიზმის ბევრად უფრო მსხვილი კონცეპტია, ვიდრე ტექნოლოგიურად მოტივირებული მეინსტრიმ კულტურული კონტექსტი: ტელევიზია ადრეც იყო მაყურებლის ჩართულობაზე გათვლილი, როგორც თეატრი უფრო ადრე, მაგრამ ეს იყო არჩევანი და არა აუცილებლობა, როგორც ფსევდომოდერნიზმის შემთხვევაში, რადგან იგი მთლიანად დაშენებულია მაყურებლის ჩართულობის კონცეფციაზე. ასევე არსებობდა საკმაოდ „აქტიური“ კულტურული ფორმები, მაყურებლის ჩართულობასთან მჭიდროდ დაკავშირებული, მაგალითად ცირკი, პანტომიმის კარნავალი, თუმცა არც ერთი მათგანი არ გულისხმობდა მატერიალურად დაწერილი გეგმით ოპერირებას და მთიანად იმპროვიზაციაზე იყო გათვლილი. ასე რომ ისინი ცხოვრობდნენ კულტურის თავისუფალ არეში, რომელიც ასეთ გაწერილ გეგმებს აფეტიშებდა, – ფსევდომოდერნულ ტექსტი, მთელი თავისი სპეციფიკურობით, დგას როგორც კულტურული პროდუქტის ცენტრალური, დომინანტური, პარადიგმატული ფორმა, თუმცა კულტურა, მის საზღვრებში სხვა არეალებსაც მოიცავს. ამიტომ სხვა სახის აქტივობები, რომლებიც თავისთავად ზემოთნახსენებ „სხვა კულტურულ არეალში“ ექცევიან, არ უნდა სტიგმატიზირდეს, როგორც ერთმნიშვნელოვნად „პასიური“ – ფსევდომოდერნისტული „აქტიური“-სგან განცალკევებული. კითხვა, მოსმენა, ყურება – ასეთი სახის აქტივობები ყველა კულტურაში მეტნალკები სიხშირით ვლინდება. მაგრამ ფსევდომოდერნისტი ტექსტის შემდგენისთვის ფსიქიკური აუცილებლობაა პირველ რიგში მაყურებლისა და მსმენელის ჩართულობის საკითხი. ასე ფორმირდება 21-ე საუკუნის სოციო-ისტორიულ-კულტურული ჰეგემონია. ამას გარდა ფსევდომოდერნისტულ აქტივობას ახასიათებს სპეციფიკურობა – ის ელექტრონულია, ტექსტუალური, მაგრამ ეფემერული.

ცვლილებების პროცესი

პოსტმოდერნულ ერაში კითხულობდნენ, უსმენდნენ, უყურებდნენ ისე, როგორც ადრე. ფსევდომოდერნისტულ ერაში რეკავენ, კლიკავენ, არჩევენ, ამოძრავებენ, გადმოწერენ. სახეზე გვაქვს ნარღვევი თაობათა შორის, რომელიც უხეშად აცალკევებს 1980-იან 90-იან წლებში დაბადებულ ადამიანებს, 60-70-იანების თაობასთან. ახალ თაობა, – მათივე აზრით – წინას გავლენისგან მთლიანად თავისუფალია – უფრო ინიციატივიანი, ექსპრესიული, დინამიკური, დამოუკიდებელია. პოსტმოდერნისტული კულტურული კონტექსტი კონტრასტულად ელიტისტური, გონებაჩლუნგი დისტანტური და მონოტონური მონოლოგია, რომელიც თრგუნავს და ავიწროებს ახალ თაობას. მათ კი, ვინც 80-იანებამდე დაიბადა, შეიძლება დაინახონ არა ახალი თაობა, წინასგან სპეციფიკურად განსხვავებული, არამედ კარდინალურად შეცვლილი კულტურული კონტექსტი – თანამედროვე ტექსტები, რომლებიც ერთიმეორეზე უფრო ძალადობრივი, პორნოგრაფიული, არარეალური, ბანალური, უგემოვნო, კონფორმისტული, კონსუმერისტული და უაზროა.(თუნდაც თვალი გადავავლოთ მშრალ ინფორმატიულ სტატიებს ვიკიპედიაზე, უკონტექსტო კიფაქსს).

ახალი თაობისთვის ფსევდომოდერნიზმი კრეატივიზმის, ნიჭის, ამბოხისა და აუთენტურობის კულტურული სივრცეა. მაშასადამე სახელი „ფსევდომოდერნიზმი“ დამატებით მნიშვნელობას იძენს სიყალბესა და ტექნოლოგიურ პროგრესს შუა. და უგემოვნობა, ანდაც უცოდინრობა შინაარსობრივად იმპორტირდება ზუსტად ამ არეალში – მაგალითისათვის ჩვეულებრივი მოვლენა, პასუხი მობილური ტელეფონიდან – „ავტობუსში ვარ“ – კითხვაზე „სად ხარ?“

მაშინ, როდესაც პოსტმოდერნიზმი კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებდა რეალობას, ფსევდომოდერნიზმი მას მარტივად განსაზღვრავს. იგი გვთავაზობს დეფინიციას, რომლის მიხედვითაც რეალობაა ყველაფერი, რასთანაც უშუალო, ან შუალობითი ინტერაქცია გვაქვს, ანუ ფსიქიკური თუ მატერიალური ურთიერთქმედება ირიბად თუ პირდაპირ. ამგვარად ე.წ. ვირტუალური სივრცე ჩვენ მიერ სტრუქტურირებული რეალობის კონკრეტული განასერია, რომელიც მასში ჩართულობის ილუზიას გვიქმნის – პორნოგრაფია, ტელევიზია, რეალითი შოუ,კინო, მაიკლ მურისა და მორგან სპურლოკის ესეები…

რეალობის ახლებურად განსაზღვრას დომინანტური ინტელექტუალური კრეატივის ჩარჩო შეიცვალა. მაშინ, როცა პოსტმოდერნიზმის ზოგადი კულტურულ პროდუქტი მოდერნული კულტურის ისტორისტული გაგრძელება იყო, მისი ინტელექტუალური ტენდენციები (ფემინიზმი, პოსტკოლონიალიზმი და ა.შ.) ერთგვარად იზოლირებული აღმოჩნდა ახალ ფილოსოფიურ განასერში. უმაღლეს სასწავლებლებში, განსაკუთრებით ბრიტანეთსა და ა.შ.შ-ში, დღესდღეობით სასწავლო პროცესი დაფარა საკუთრებისა და საბაზრო ეკონომიკის პრინციპების სწავლებამ და ლექტორებისათვის უფრო და უფრო რთული ხდება, დაარწმუნონ სტუდენტები, რომ ისინი პოსტმოდერნულ კულტურულ კონტექსტში არსებობენ, სადაც იდეოლოგიური და მსოფლმხედველური პლურალიზმი კულტურული პროცესების მთავარი დამახასიათებელი პარამეტრი იყო. ახლა მათზე საბაზრო-ეკონომიკური ლოგიკა ბატონობს, მეცნიერებს უჭირთ პლურალიზმის ქადაგება, როცა თავად მათ ცხოვრებასაც ბირჟებზე პრაქტიკაში გამოცდილი კონსუმერული ფანატიზმი განაგებს. ბოლო დეკადაში მსოფლიო ინტელექტუალურად შევიწროვდა და არა გაფართოვდა. სადაც ჟან-ფრანსუა ლიოტარი სქელტანიანი ნარატივების კოლაფსს ხედავდა, ფსევდომოდერნიზმი იქ გლობალირებულ საბაზრო ეკონომიკურ იდეოლოგიას ხედავს, რომლის ბაზისიც ინდივიდის როლის გაფეტიშება, სოციალური აქტივობების და თანასწორობის იდეის მონოპოლისტური, ყოვლისმომცველი, ყოვლის ამხსნელი, აბსოლუტური ეგოისტური კონსუმერიზმით ჩანაცვლებაა. ასე რომ, ფსევდომოდერნიზმი თავისთავად კონსუმერისტული და კონფორმული კულტურაა.
გარდა ამისა, პოსტმოდერნული ატრიბუტები – თვითირონია, მოხერხებულობა და სითამამე, ალუზიები და ცოდნა, კრიტიკული აზროვნება და ორმაგი მიდგომა შთანთქა ფსევდომოდერნულმა ატრიბუტებმა – უცოდინრობამ, ფანატიზმმა და მღელვარებამ. ბუში, ბლერი, ბინლ-ლადენი ერთ მხარეს და მრავალრიცხვოვანი, მაგრამ უძლური მასა მეორე მხარეს. ფსევდომოდერნიზმი ეკუთვნის მსოფლიოს, სადაც ერთმანეთს ეჯახება ამერიკის შეერთებული შტატების რელიგიურად ფანატიკური სეგმენტი, მნიშვნელოვანწილად სეკულარული, თუმცა განსაზღვრებით ჰიპერ-რელიგიური ისრაელი და მუსლიმი ფანატიკოსების სეგმენტი, რომელიც მთელს მსოფლიოშია გაფანტული. ფსევდომოდერნიზმი 2001 წლის 11 სექტემბერს არ დაბადებულა, – ტყუპების ნანგრევებში პოსტმოდერნიზმი დაიკრძალა. ამ კონტექსტში ფსევდომოდერნიზმი იყენებს ტექნოლოგიებს შუასაუკუნის ბარბარიზმის გადმონაშტების აღსაწერად – როგორც ვიდეოების ატვირთვით, სადაც თავის მოკვეთის სცენაა გადაღებული, აგრეთვე ციხეში მობილურით გადაღებული წამების კადრების საჯარო სივრცეში გადმოტანით.

ყოველივე ამის შემდეგ, საზოგადოების ბედია, რომ განიცადოს, აღშფოთდეს, დაგმოს, თუმცა ყველა შემთხვევაში დარჩეს პასიური. მაგრამ ეს ფატალისტური მწუხარება გეოპოლიტიკის განასერს სცდება და იჭრება ყოველდღიური ცხოვრების უმარტივეს ასპექტებში – სოციალური და პირადი იდენტობის დაკარგვით დაწყებული, ღრმა მწუხარებაში გადაზრდილი დაუცველი დიეტის, ან ჯანმრთელობის პრობლემებით გამოწვეული დისფუნქციებით გაგრძელებული – კლიმატის ცვლილებებზე, უმწეოთა და უსახლკაროთა პრობლემებზე პასიური რეფლექსიით დამთავრებული. ტელევიზიაში გადის გადაცემები იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა დაალაგო სახლი, როგორ გამოუცვალო პამპერსი ახალშობილს, როგორ გაწმინდო მანქანა და ა.შ. ეს ტექნოლოგიზირებული გაუნათლებლობა სრულიად თანამედროვეა: ფსევდომოდერნისტი მუდმივ კონტაქტშია პლანეტის სხვა მხარესთან, მაგრამ სჭირდება ტელევიზიით ასწავლონ, რომ ბოსტნეულის მიღება ჯანმრთელობისთვის სასარგებლოა. მრავალი მიზეზის გამო, ესენი არინ ის ადამიანები, რომელთაც საკმარისი უნარი და ინტელექტუალური მარაგი არ აქვთ გაიაზრონ „სქელტანიანი ნარატივები“, რომელსაც ლიოტარდი პოსტმოდერნიზმის ატრიბუტად განიხილავდა.

ფსევდომოდერნული მსოფლიო, როგორც ჩანს შეშინებული და უკონტროლო, იკვებება სურვილით, კვლავ დაუბრუნდეს ინფანტილურ მდგომარეობას, თამაშებს, რომელიც აგრეთვე ფსევდომოდერნული კულტურისთვისაა დამახასიათებელი. აქ, ტიპიურ ემოციონალურ დონეზე, რადიკალურად შეცვლილი ირონიული ჰიპერ-ცნობიერება ტრანსით, ექსტაზით, აღტყინებით ჩანაცვლდება. პასიური ემოციური ფატალიზმი სოციალურ აქტივობას სამარეს უთხრის. მოდერნული ნევროზისა და პოსტმოდერნული ნარცისიზმის ჩანაცვლებით ფსევდომოდერნიზმი ცდილობს შექმნას ილუზიური ნაჭუჭი, ახალი რეალობა უწონადობის მდგომარეობა – „მუნჯი აუტიზმი“. შენ აჭერ ღილაკებს, კლიკავ, სკროლავ, „ვითარდები“, წყვეტ, შთანთქავ. შენ ხარ ტექსტი, არ არსებობს ავტორი, არ არსებობს სხვა დრო და ადგილი. შენ თავისუფალი ხარ. შენ ხარ ტექსტი – მრავალჯერ შეცვლილი, კვლავ შეცვლის გარდაუვალი პერსპექტივით.